Giá điện tăng 4,8% từ 10/5/2025 phản ánh thực trạng mất cân đối trong ngành điện Việt Nam. Đây là điều tất yếu vì:
Nguyên nhân cơ bản:
Mô hình vận hành bất cân xứng: EVN phải mua điện với giá thị trường nhưng bán với giá khống chế, dẫn đến thua lỗ kéo dài.
Biến động chi phí đầu vào: Giá nhiên liệu toàn cầu tăng mạnh (than, khí đốt, dầu), trong khi tỷ giá USD/VND biến động mạnh, theo chiều hướng tăng => khiến chi phí sản xuất tăng cao.
Xáo trộn cơ cấu nguồn điện: Nguồn điện giá rẻ (thủy điện) suy giảm, buộc phải huy động các nguồn điện chi phí cao để đáp ứng nhu cầu.
Gánh nặng nợ khổng lồ: EVN hiện đang mang khoản nợ hơn 18.000 tỷ đồng chênh lệch tỷ giá chưa phân bổ (giai đoạn 2019-2023), cùng với khoản lỗ lũy kế 47.000 tỷ đồng trong 2 năm qua. Khả năng vay vốn ngày càng khó khăn khi tình hình tài chính xấu đi.
Nhu cầu vốn đầu tư khổng lồ: Theo Quy hoạch Điện VIII, ngành điện cần khoảng 120 tỷ USD đến năm 2030 (tương đương 11-12 tỷ USD mỗi năm) để phát triển hạ tầng, trong khi EVN đang lỗ lũy kế hơn 47.000 tỷ đồng trong 2 năm qua.
TÁC ĐỘNG TỚI CÁC HỘ GIA ĐÌNH CÓ LỚN KHÔNG?
Đối với hộ gia đình:
Hộ tiêu thụ thấp (chiếm hơn 60% số hộ):
Hóa đơn tăng không đáng kể
Được bảo vệ bởi cơ chế giá điện bậc thang
Hộ tiêu thụ cao (trên 400 kWh/tháng, chiếm khoảng 11% số hộ):
Hóa đơn tăng khoảng 60.000-70.000đ/tháng
Điện chiếm tỷ trọng lớn hơn trong chi tiêu hàng tháng
Nhiều hộ đã bắt đầu đầu tư thiết bị tiết kiệm điện (đèn LED tiết kiệm 80% điện so với đèn sợi đốt, điều hòa inverter tiết kiệm 30-40% so với điều hòa thường). Chi phí đầu tư ban đầu cao nhưng tiết kiệm lâu dài
Đối với doanh nghiệp:
Ngành công nghiệp nặng:
Xi măng: Ảnh hưởng nặng nề nhất, điện chiếm 14-15% giá vốn
Thép: Tác động tương đối, điện chiếm khoảng 10% chi phí sản xuất
Hóa chất: Chi phí tăng 1,2-1,7%, áp lực cạnh tranh lớn với hàng nhập khẩu
Các doanh nghiệp này khó điều chỉnh giá bán ngay lập tức do cạnh tranh cao
Ngành dịch vụ và công nghiệp nhẹ:
Dệt may: Tác động trung bình, nhiều doanh nghiệp đã tự cung ứng được 80% điện
Thực phẩm, đồ uống: Ảnh hưởng nhẹ (điện dưới 5% chi phí)
Bán lẻ, thương mại: Tác động rất thấp, dễ thích ứng bằng biện pháp tiết kiệm. Ngoài ra có thể có hưởng lợi từ việc đổi thiết bị tiết kiệm điện hơn của người tiêu dùng (điều hoà/ tủ lạnh, tivi...)
BỨC TRANH TOÀN CẢNH CỦA VIỆC TĂNG GIÁ ĐIỆN VÀ VNINDEX
Tiến trình tăng giá (2019-2025):
2019: Giá điện tăng 8.36%
2019-2022: Giá đóng băng ở mức 1.864 đồng/kWh trong suốt 4 năm
Tháng 5/2023: Tăng 3% lần đầu sau thời gian dài
Tháng 11/2023: Tiếp tục tăng 4,5%
Tháng 10/2024: Tăng thêm 4,8%
Tháng 5/2025: Đợt tăng mới nhất 4,8% (lên 2.204,07 đồng/kWh)
Tác động tới Vnindex thế nào? Tác động của giá điện tới Vnindex không thực sự rõ ràng. Ngay trong năm 2019 khi giá điện tăng 8.36% sau chuỗi dài không tăng giá, phản ứng của Vnindex cũng không rõ rệt. Còn trong 4 lần gần đây nhất, có 2 lần sau đó tăng giá và 1 lần giảm giá. Tuy nhiên, đa phần là do các yếu tố ngoại cảnh tác động
Vấn đề cấu trúc:
EVN đang phải cân bằng giữa vai trò doanh nghiệp và công cụ điều tiết kinh tế
Giá điện thấp đã hỗ trợ nền kinh tế nhưng tạo áp lực lớn lên hệ thống điện
GIẢI PHÁP BỀN VỮNG
Giải pháp ngắn hạn:
Áp dụng lộ trình tăng giá hợp lý, tránh gây sốc cho nền kinh tế
Có chính sách hỗ trợ đối tượng khó khăn, thay vì giữ giá thấp cho tất cả
Giải pháp dài hạn:
Cải cách thị trường điện, để giá phản ánh đúng chi phí
Phát triển đa dạng nguồn điện (nếu có thể thì là điện hạt nhân), giảm phụ thuộc vào nhiên liệu nhập khẩu và thuỷ điện
Hoàn thiện khung pháp lý, cân bằng lợi ích các bên
Nâng cao hiệu quả quản trị ngành điện, tránh đầu tư ngoài ngành gây thua lỗ, lãng phí phải bù đắp
KẾT LUẬN
Tăng giá điện là một thực tế khó tránh khỏi, nhưng đáng lo ngại là việc này có thể tạo ra hiệu ứng domino đối với nền kinh tế. Dù tác động trực tiếp lên hóa đơn điện không quá lớn, nhưng khi các doanh nghiệp chịu áp lực chi phí tăng, họ sẽ dần chuyển gánh nặng này sang người tiêu dùng thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ.
Đặc biệt, các ngành sản xuất cơ bản như xi măng, thép, vật liệu xây dựng khi tăng giá sẽ làm tăng chi phí đầu vào của hầu hết các ngành khác, tạo ra làn sóng tăng giá khó kiểm soát. Điều này đặt ra thách thức lớn trong việc kiểm soát lạm phát và duy trì sức mua của người dân trong bối cảnh kinh tế hiện nay.
Cần có sự cân bằng hợp lý giữa việc đảm bảo hoạt động bền vững của ngành điện và kiểm soát tác động lan tỏa đến nền kinh tế rộng lớn hơn.
Share this post